ویژگی های پرسشنامه پایان نامه و مقاله
پرسشنامه پایان نامه یکی از ابزارهای مهم جمع آوری داده ها و اطلاعات در پژوهش‌های علمی است که به منظور جمع آوری داده‌های مورد نیاز برای پایان نامه یا مقاله مورد استفاده قرار می‌گیرد. با طراحی و پیاده‌سازی صحیح پرسشنامه می‌توان اطلاعات کافی و کاربردی برای پژوهش در دست داشت. در این مطلب آموزشی محتوا و ویژگی های اصلی و مهم پرسش نامه های علمی مورد بررسی قرار می گیرند.
در طراحی پرسشنامه باید ابتدا سوالات مورد نیاز برای پژوهش تعیین شود. سپس برای هر سوال، گزینه‌های پاسخ ممکن باید تعیین شود و برای هر گزینه باید یک امتیاز تعیین شود. در این فرآیند باید به دقت به تعداد سوالات، نحوه ارائه سوالات، تعیین محدوده پاسخ‌ها و نحوه محاسبه نتایج توجه کرد. همچنین در طراحی پرسشنامه باید به این نکته توجه کرد که سوالات و گزینه‌ها به شکلی آمیخته و مرتب شده باشند تا کاربران به راحتی بتوانند به آن‌ها پاسخ دهند.
علاوه بر آن، برای اطمینان از صحت و قابلیت اطمینان پرسشنامه، باید آن را به یک گروه از افراد تحت آزمون قرار داد و نتایج حاصله را با دقت بررسی کرد. پس از طراحی نهایی پرسشنامه، باید آن را به صورت رسمی در پایان نامه یا مقاله استفاده کرد.
بعد از طراحی پرسشنامه، می‌توان آن را به یک نمونه از جامعه مورد مطالعه ارائه داد و در صورت نیاز به تغییرات و اصلاحات، آن را بهبود داد. پرسشنامه باید شامل سوالاتی باشد که به شکل واضح و قابل درکی اطلاعات مورد نیاز از نظر تحقیقی را ارائه دهند و باید به گونه‌ای طراحی شده باشند که بتوان از آن‌ها به دقت و صحت کافی دریافت داده‌های مورد نیاز برای پژوهش کرد.
همچنین، در طراحی پرسشنامه باید از سوالات بسته و باز پرسی استفاده شود و نحوه پرسیدن سوالات نیز باید دقیق و مشخص باشد. همچنین، برای کاهش تعداد سوالات و حفظ دقت و صحت پرسشنامه، می‌توان از روش‌هایی مانند تعیین سوالات کلیدی و یا مقیاس‌های استاندارد استفاده کرد.
در کل، طراحی پرسشنامه باید با دقت و با توجه به هدف تحقیق و نمونه‌های مورد بررسی انجام شود. همچنین، قبل از استفاده از پرسشنامه، باید آن را در یک نمونه از جامعه مورد مطالعه تست کرده و بهبود داد.
روایی و اعتبارسنجی پرسشنامه
برای اطمینان از درستی و قابل اطمینان بودن پاسخ‌های به دست آمده از پرسشنامه، باید به روایی و اعتبارسنجی آن توجه شود. روایی به معنی میزان صحت گذاری پرسشنامه است و اعتبارسنجی به معنی ارزیابی مدرک سنجشی و پرسشنامه در اندازه گیری دقیق و مطلوب ویژگی یا ویژگی‌هایی است که از آن‌ها سنجه است.
برای روایی پرسشنامه می‌توان از روش‌های مختلفی مانند روایی صوری، روایی محتوا، روایی سازه و روایی پیش‌بینی استفاده کرد. روایی صوری به معنی این است که پرسشنامه به درستی می‌تواند نشان دهنده ویژگی یا ویژگی‌های مورد بررسی باشد، روایی محتوا به معنی این است که محتوای پرسشنامه شامل جواب‌های مورد نظر است، روایی سازه به معنی این است که پرسشنامه درست و کامل است و همه ویژگی‌ها را سنجش می‌کند، و روایی پیش‌بینی به معنی این است که پرسشنامه بتواند پیش‌بینی‌های صحیح در مورد ویژگی یا ویژگی‌های مورد نظر ارائه کند.
برای اعتبارسنجی پرسشنامه، می‌توان از روش‌های مختلفی مانند اعتبار درونی، اعتبار خارجی و پایایی استفاده کرد. اعتبار درونی به معنی صحت و سقم پاسخ‌های به دست آمده از همان پرسشنامه است، اعتبار خارجی به معنی این است که پرسشنامه بتواند برای واحد دیگری هم کاربرد داشته باشد و پایایی به معنی ثبات پاسخ‌های پرسشنامه در زمان مختلف است.
برای اعتبارسنجی پرسشنامه، معمولاً از دو روش زیر استفاده می شود:
اعتبار سطحی (Face Validity)
این روش از طریق نگاه کردن به پرسشنامه توسط افرادی که در زمینه مورد نظر تخصص دارند، صورت می گیرد. افراد متخصص با بررسی سوالات پرسشنامه، می توانند به این نتیجه برسند که آیا پرسشنامه برای سنجش متغیر مورد نظر مناسب است یا خیر.
اعتبار پرسشنامه (Internal Consistency)
این روش با استفاده از آزمون های آماری از جمله ضریب آلفای کرونباخ (Cronbach’s Alpha)، روایی داخلی پرسشنامه را بررسی می کند. ضریب آلفا کرونباخ، معیاری برای اندازه گیری روایی داخلی پرسشنامه است و نشان دهنده همبستگی سوالات درون پرسشنامه است. هدف از انجام این روش، اطمینان حاصل کردن از اینکه سوالات پرسشنامه به صورت یکپارچه با یکدیگر مرتبط هستند و در واقع، متغیر مورد نظر را به خوبی سنجش می کنند.
در انتخاب نمونه هم باید به این نکته توجه کرد که نمونه انتخاب شده به عنوان نمونه پایه (اصلی)، باید با جامعه هدف که قصد سنجش آن را داریم، شباهت داشته باشد. به همین دلیل در انتخاب نمونه باید به جنسیت، سن، شغل و دیگر ویژگی های مرتبط با جامعه هدف توجه کرد.
در کل، برای اعتبارسنجی پرسشنامه باید گام های مربوط به طراحی، بررسی و تحلیل داده های پرسشنامه را به دقت انجام داد.
آلفای کرونباخ یکی از شاخص‌های روایی در تحقیقات پیمایشی است. این شاخص برای اندازه‌گیری پایایی داخلی یک پرسشنامه مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی، آلفای کرونباخ به میزان همسانی میان سوالات یک پرسشنامه اشاره دارد، به این معنی که اگر تعداد سوالات یک پرسشنامه زیاد باشد و در همان زمینه باشند، آیا همه آن‌ها به یک مفهوم اشاره می‌کنند یا خیر؟ به طور دقیق‌تر، آلفای کرونباخ به صورت آماری میزان تغییرات مشترکی را که بین سوالات وجود دارد را بررسی می‌کند.
آلفای کرونباخ می‌تواند مقادیری بین صفر و یک داشته باشد، که مقدار بیشتر آن نشان دهنده همسانی بیشتر بین سوالات است. به طور کلی، مقادیر زیر 0.6 برای آلفای کرونباخ ضعیف، بین 0.6 و 0.7 برای متوسط و بیشتر از 0.7 برای خوب شناخته شده‌اند. هرچند که بهتر است برای تعیین آیا یک پرسشنامه باید استفاده شود یا خیر، به جزئیات بیشتری نیز توجه کرد، مانند تعداد سوالات و نوع داده‌های جمع‌آوری شده از پرسشنامه. اطلاعات بیشتر در مورد آلفای کرونباخ را از اینجا مطالعه کنید.
بخش های مختلف پرسشنامه
یک پرسشنامه معمولاً شامل قسمت‌های مختلفی است که به صورت کلی شامل موارد زیر می‌باشد:
۱. صفحه‌ی تیتر: در این صفحه، عنوان پژوهش و اطلاعات کلی مانند نام پژوهشگر، عنوان پایان نامه، نام دانشگاه و دانشکده، تاریخ و شماره‌ی پرسشنامه قرار می‌گیرد.
۲. صفحه‌ی توضیحات: این قسمت شامل توضیحاتی در مورد هدف و اهمیت پژوهش، شیوه‌ی پرسش و پاسخ‌گویی، تضمین حفظ حریم خصوصی و دیگر موارد مفید است.
۳. سوالات اصلی: در این بخش، سوالات اصلی پرسشنامه به همراه جعبه‌ی پاسخ نویسی قرار می‌گیرند. سوالات ممکن است به صورت باز و بسته باشند و در نظر گرفتن مواردی مانند ترتیب و تعداد سوالات، دسته‌بندی‌بندی سوالات و نوع سوالات از مهمترین عوامل در طراحی این قسمت است.
۴. صفحات پایانی: در این صفحات، مواردی مانند امتیازدهی، سوالات اضافی برای توضیح بیشتر، فضای برای نوشتن افکار و دیدگاه‌های اضافی و تشکر از پاسخ‌گویان قرار می‌گیرند.
لازم به ذکر است که ممکن است بعضی پرسشنامه‌ها قوانین خاص خود را داشته باشند و ممکن است بخش‌هایی به این فهرست اضافه یا از آن کم شوند.
مقیاس لیکرت
مقیاس لیکرت (Likert Scale)، یکی از رایج‌ترین مقیاس‌های نظرسنجی است که برای سنجش نظرات افراد در مورد یک موضوع خاص استفاده می‌شود. در این مقیاس، افراد برای بیان نظر خود، از یک مقیاس پنج درجه‌ای استفاده می‌کنند که اغلب به شکل لیکرت نامیده می‌شود. در این مقیاس، برای هر سوال، یک جمله یا اظهار نظر در ارتباط با موضوع ارائه می‌شود و افراد باید با انتخاب یکی از پنج گزینه اظهار نظر خود را بیان کنند. پنج گزینه اصلی معمولاً شامل عبارت‌های زیر است:
- کاملاً موافق
- تقریباً موافق
- متوسط
- تقریباً مخالف
- کاملاً مخالف
در این مقیاس، امتیازاتی بین 1 تا 5 برای هر گزینه اختصاص داده می‌شود که به صورت زیر است:
- کاملاً موافق: 5 امتیاز
- تقریباً موافق: 4 امتیاز
- متوسط: 3 امتیاز
- تقریباً مخالف: 2 امتیاز
- کاملاً مخالف: 1 امتیاز
در پردازش داده‌های این مقیاس، می‌توان برای هر شرکت‌کننده امتیازاتی بین 5 تا 25 بدست آورد که با توجه به تعداد شرکت‌کنندگان، میانگین و انحراف معیار نیز محاسبه می‌شود.
مزایای استفاده از مقیاس لیکرت عبارتند از:
- آسانی در انجام و تفسیر نتایج
- قابلیت استفاده در پژوهش‌های کم و بیش آماری
- دقت بالا در اندازه‌گیری متغیرهای پنهان و بدون تلاش
در صورتی که نیازمند مشاوره یا کمک در زمینه طراحی پرسش نامه برای پایان نامه یا مقاله خود هستید می توانید از مشاوره رایگان مجموعه آسان پایان نامه استفاده کنید.
